Żarówki Soffit należą do jednych z najstarszych źródeł światła – stosuje się je już od ponad 100 lat. Mimo upływu czasu wciąż znajdują zastosowanie, głównie jako lampki kontrolne oraz oświetlenie wnętrza i tablic rejestracyjnych w pojazdach. Skąd wynika ich nieustanna popularność i na co zwrócić uwagę przy wyborze? Odpowiedź znajdziesz w naszym poradniku.
Samo pojęcie „soffit” wywodzi się z teatru i oznaczało górną krawędź sceny – zazwyczaj szeroki, wiszący element dekoracji. W architekturze soffit to spodnia część łuku lub belkowanego stropu. W obu przypadkach chodzi o coś podłużnego, co dobrze oddaje charakter tych źródeł światła.
Zanim pojawiły się świetlówki i tzw. lampy liniowe, to właśnie żarówki typu Soffit były jedynym dostępnym wydłużonym źródłem światła. Wszystkie inne żarówki świeciły punktowo. Najbardziej znane zastosowanie tych lamp to oświetlenie tablic rejestracyjnych w samochodach – rozwiązanie używane od wielu dekad i wciąż obecne we współczesnych pojazdach. Soffity stosuje się również do oświetlenia bagażników, schowków czy wnętrz pojazdów.
Budowa klasycznej żarówki typu Soffit jest prosta. W szklanej rurce wypełnionej gazem ochronnym znajduje się żarnik, najczęściej wykonany ze stopu wolframu, który pod wpływem przepływu prądu rozżarza się do białości.
Pod względem działania żarówka Soffit nie różni się od tradycyjnej żarówki – odmienna jest jedynie forma i sposób podłączenia. Nie posiada klasycznego gwintu ani trzonka. Zamiast tego kontakty elektryczne umieszczone są na obu końcach rurkowego klosza, zakończone stożkowo, dzięki czemu można je łatwo osadzić w specjalnych oprawkach pod napięciem sprężynowym.
Klasyczna żarówka Soffit ma przezroczystą bańkę szklaną i świeci białym światłem. Do zastosowań specjalnych dostępne są także wersje w kolorze czerwonym i zielonym.
Jednym z kluczowych parametrów jest rozmiar trzonka. Określa go średnica w milimetrach, oznaczana literą S lub SV, a następnie wartością liczbową. Najczęściej spotykane są typy S5.5, S7, S8 oraz SV8.5-8.
Należy pamiętać, że średnica trzonka nie określa całkowitej długości żarówki. Przykładowo, model S5.5 może mieć długość 28 lub 31 mm, a S8 – 39 lub 43 mm. Różnice te trzeba uwzględnić przy doborze odpowiedniej oprawki, chyba że zastosowano gniazdo z regulowanymi sprężynami. W przypadku samej wymiany żarówki warto wcześniej sprawdzić rodzaj używanej oprawy.
Istotne są również parametry elektryczne. Pod uwagę należy wziąć napięcie znamionowe, prąd znamionowy oraz moc. W motoryzacji, gdzie żarówki tego typu stosuje się najczęściej, dostępne są wersje na 12, 18 i 24 V. Zakres prądów znamionowych wynosi od 125 do 833 mA, a moc – 3, 5 lub 10 W.
W większości systemów oświetleniowych klasyczne żarówki zostały zastąpione przez LED-y. Diody elektroluminescencyjne wyróżniają się niemal pod każdym względem – od niskiego zużycia energii po długą żywotność. Jednocześnie stawiają jednak wysokie wymagania wobec zasilania, dlatego coraz częściej elektronika sterująca umieszczana jest bezpośrednio w trzonku lampy. Z tego powodu LED-y typu Soffit są znacznie droższe od ich tradycyjnych odpowiedników.
Nowoczesne żarówki Soffit LED zamiast żarnika posiadają od 3 do 9 elementów świetlnych w technologii SMD. Standardowy zakres napięcia zasilania wynosi 10–30 V DC, a moc mieści się w granicach 0,5–2 W. Najczęściej emitują one światło białe – ciepłe lub zimne – którego intensywność uzależniona jest od doprowadzonego napięcia.
Nasza praktyczna wskazówka: wykorzystanie żarówek Soffit jako zabezpieczenia głośników
Żarówki Soffit z żarnikiem nie muszą służyć wyłącznie jako źródło światła – mogą pełnić również funkcję elementów elektronicznych. Sprawdzają się na przykład jako zabezpieczenie głośników lub rodzaj bezpiecznika. Gdy przez urządzenie przepływa zbyt duży prąd, żarówka zaczyna świecić i stawia opór. Dzieje się tak w momencie przeciążenia głośnika. Jeśli natężenie prądu nadal rośnie, żarnik przepala się, a głośnik zostaje automatycznie wyciszony. Żarówki Soffit stanowią skuteczną ochronę zarówno dla głośników wysokotonowych, jak i średniotonowych. W przypadku mocniejszych zestawów głośnikowych można zastosować równoległe połączenie kilku żarówek.
FAQ – najczęściej zadawane pytania dotyczące żarówek typu Soffit
Dlaczego w niektórych głośnikach montuje się żarówki Soffit?
Żarówki Soffit działają podobnie jak klasyczne bezpieczniki topikowe – w obu przypadkach drut przepala się przy zbyt wysokim natężeniu prądu, przerywając obwód. W głośnikach o dużej mocy, od 100 W wzwyż, pełnią one funkcję zabezpieczającą, najczęściej chroniąc głośniki wysokotonowe i średniotonowe. Montuje się je wraz z oprawką w zwrotnicy, przy zaciskach fazowych lub bezpośrednio w obwodzie. Jeśli wzmacniacz poda zbyt silne impulsy i prąd wzrośnie, żarówka zaczyna świecić, a następnie przepala się. W efekcie dopływ sygnału zostaje przerwany, a głośnik milknie.
W środowisku fachowców rozwiązanie to budzi jednak kontrowersje. Zmienia bowiem impedancję głośnika, co może negatywnie wpływać na jakość dźwięku.
Czy żarówki Soffit można ściemniać?
Tradycyjne żarówki żarnikowe Soffit można ściemniać tak samo jak zwykłe żarówki – wystarczy zastosować ściemniacz typu R do obciążeń rezystancyjnych. W przypadku LED-owych żarówek Soffit ściemnianie jest możliwe tylko wtedy, gdy producent wyraźnie to zaznaczył.
Czy żarówki Soffit obejmuje zakaz stosowania tradycyjnych żarówek?
Nie. Należą one do kategorii lamp specjalnych, stosowanych m.in. w sygnalizacji i transporcie. Od 2013 roku zakazane są jedynie liniowe żarówki przeznaczone do użytku domowego, ponieważ technicznie odpowiadają zwykłym żarówkom.
Dlaczego w internecie można znaleźć LED-owe żarówki Soffit do oświetlenia tablic rejestracyjnych w bardzo niskich cenach?
Już kilka lat temu toczyły się sprawy sądowe dotyczące sprzedaży nielegalnych LED-owych żarówek Soffit w sklepach internetowych. Legalne źródła światła do zastosowań zewnętrznych w pojazdach muszą posiadać znak homologacji UN/ECE lub oznaczenie K. Z tego względu należy unikać zakupu przez internet produktów, które nie mają odpowiedniego oznaczenia.